Trong 75 năm qua, các nhà khoa học Việt Nam ở nhiều lĩnh vực đã có đóng góp to lớn vào sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước. Trải qua những giai đoạn khó khăn gian khổ của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, những năm tháng bom đạn ác liệt thời chống Mỹ cứu nước hay cuộc sống thiếu thốn về mọi mặt trong thời bao cấp, các nhà khoa học vẫn không ngừng sáng tạo và cống hiến.

Giải thưởng Hồ Chí Minh là giải thưởng danh giá nhất của nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tặng cho những công trình nghiên cứu đặc biệt xuất sắc, có giá trị cao về khoa học, kỹ thuật, văn học và nghệ thuật. Dựa trên nguồn tư liệu hiện có của Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam, trưng bày này giới thiệu 14 công trình khoa học đạt Giải thưởng Hồ Chí Minh. Đây là cơ hội để tìm hiểu sự sáng tạo và những đóng góp, cống hiến của các nhà khoa học Việt Nam, đồng thời có thể hiểu vì sao họ lại có thể thành công được trong mọi hoàn cảnh như vậy. 

Những công trình khiến thế giới phải nể phục

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Huy, Giám đốc chuyên môn của Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam, thông qua những câu chuyện và hiện vật trong trưng bày, công chúng sẽ hiểu biết hơn về hoạt động nghiên cứu khoa học ở nước ta.

Chẳng hạn như GS Đặng Văn Ngữ nghiên cứu điều chế penicillin ở rừng núi Việt Bắc trong kháng chiến chống Pháp và bất chấp nguy hiểm vào miền Nam điều trị sốt rét cho thương bệnh binh; những sáng tạo trong phương pháp cắt gan của GS Tôn Thất Tùng đã làm rạng danh nền y học Việt Nam; những phát minh mang tính lý thuyết trong lĩnh vực toán học, vật lý, cơ học của GS Hoàng Tụy, GS Nguyễn Đình Tứ và GS Nguyễn Văn Đạo khiến thế giới phải nể phục.

Giáo sư Đặng Văn Ngữ tại trường Y - Dược và khoa Kí sinh trùng. Ảnh tư liệu.

Đó còn là những câu chuyện về sự say mê với thiên nhiên, cây cỏ, động vật của GS Thái Văn Trừng, GS Đào Văn Tiến, GS Đỗ Tất Lợi để có được những công trình khoa học để đời của họ; hoặc những hành trình gian khổ kéo dài nhiều năm, khám phá đất đá để thành lập những tờ bản đồ địa chất, bản đồ khoáng sản, bản đồ đất Việt Nam.

Bác sĩ Tôn Thất Tùng - Người thầy thuốc làm rạng danh y học Việt Nam. Ảnh tư liệu.

Cuộc trưng bày này cũng giới thiệu về sự đột phá trong tư duy, sáng tạo ra những công trình ngăn sông mang lại lợi ích cho người nông dân và giúp tiết kiệm nhiều tỉ đồng cho ngân sách nhà nước; về hành trình từ một người soát vé đến một đạo diễn chèo và nâng nghệ thuật chèo lên tầm lý luận khoa học; về sự tận tâm, tận tụy của các bác sĩ cả đời gắn bó với kính hiển vi hay chiếc ống nghe để nghiên cứu giải phẫu bệnh và cứu chữa cho người bệnh.

Kể chuyện lịch sử bằng ngôn ngữ bảo tàng

Với chủ đề Khoa học: Sáng tạo & Cống hiến, trưng bày dùng ngôn ngữ bảo tàng để phản ánh một phần lịch sử khoa học Việt Nam sau năm 1945. Khách tham quan được thấy nhiều tài liệu và hiện vật gốc đã từng gắn bó với quá trình nghiên cứu của các nhà khoa học tên tuổi.

Những quyển sổ ghi chép, cuốn nhật ký, bức thư, tấm ảnh…, cùng với tiếng nói của người trong cuộc hay hồi ức của bạn bè, đồng nghiệp, học trò và người thân của nhà khoa học, tất cả cùng kể những câu chuyện phía sau thành công của mỗi nhà khoa học có công trình được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh.

Khai trương phòng trưng bày về Giải thưởng Hồ Chí Minh của các nhà khoa học Việt Nam cũng đồng thời là dịp ra mắt tòa nhà Quyển sách mở - nơi lưu trữ di sản của các nhà khoa học và đưa những di sản đó đến với công chúng.

​Một góc nhỏ của cuộc trưng bày. Ảnh: MEDDOM.

Cùng với các trưng bày do Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam đã tổ chức như Thẳm sâu trong từng kỷ vật, Chuyện nghề địa chất…, trưng bày mới này là một bước trong quá trình hiện thực hóa dự định xây dựng Bảo tàng Các nhà khoa học Việt Nam trong tương lai.

Phòng trưng bày về Giải thưởng Hồ Chí Minh của các nhà khoa học Việt Nam với chủ đề Khoa học: Sáng tạo & Cống hiến mở cửa từ 7 giờ đến 17 giờ tất cả các ngày trong tuần, kể cả ngày lễ bắt đầu từ 29/8, tại Công viên Di sản các nhà khoa học Việt Nam (huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình).