Buồn vui tiếng Việt

SGGPO - Dù một số chuyên gia ngôn ngữ đã cảnh báo từ lâu, nhưng gần đây xã hội mới thực sự lo lắng về những diễn biến không hay có thể làm hỏng tiếng Việt. Đó là việc dùng từ sai, diễn đạt thiếu chính xác, tạo ra một số từ ngữ dư thừa, sính dùng từ Hán Việt hoặc những từ của nước ngoài, mà phổ biến là tiếng Anh, để chen vào tiếng Việt…

Những tín hiệu vui

Chẳng những trong sinh hoạt đời thường mà cách diễn đạt sai về tiếng Việt còn thể hiện trên các phương tiện truyền thông đại chúng, nhất là các biên tập viên, phát thanh viên truyền hình hàng ngày đang bị dư luận phê phán. Ngoài ra, việc sử dụng tiếng Việt một cách cẩu thả, phản cảm của giới trẻ trên Internet lâu nay cũng đáng báo động.

Giữa sự lo lắng đáng buồn ấy thì tin vui lại đến khi mới đây tiếng Việt trở thành một trong 5 ngoại ngữ bắt buộc ở Australia để học sinh các cấp phổ thông chọn học. Chính phủ Australia còn sẵn sàng hỗ trợ kinh phí khuyến khích việc dạy và học tiếng Việt trong nhà trường, cũng như thành lập các trung tâm Việt ngữ. Người gốc Việt ở Australia ngày càng đông, các công ty ở nước này làm ăn với Việt Nam ngày càng nhiều, mối bang giao giữa hai quốc gia ngày càng rộng mở, khắng khít.

Một bạn trẻ Việt kiều tham gia hoạt động từ thiện tại Việt Nam trong khuôn khổ một trại hè dành cho thanh niên kiều bào tổ chức tại TPHCM năm 2015. Ảnh: THANH HẢI

Trước đó tại Hàn Quốc, ngoài tiếng Anh là môn ngoại ngữ thứ nhất, bắt đầu từ kỳ thi tuyển sinh đại học 2013, Bộ Giáo dục quốc gia này cũng đã đưa môn tiếng Việt vào danh sách các ngoại ngữ thứ hai để học sinh có thể chọn học, cùng với các thứ tiếng: Trung, Nga, Nhật, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Ả Rập. Những sinh viên biết tiếng Việt sau khi tốt nghiệp đại học dễ dàng kiếm việc làm trong nhiều công ty kinh doanh của Hàn Quốc có đầu tư ở Việt Nam. Tiếng Việt phổ biến giúp cho người gốc Việt các thế hệ ở Hàn Quốc không chỉ giữ được tiếng mẹ đẻ mà còn giao tiếp thuận lợi với người bản xứ.

Có thể nói trên đây là những tin tốt lành mang lại hy vọng tiếng Việt sẽ có cơ hội nhanh chóng được tiếp nhận gần gũi với bạn bè năm châu, mở rộng phổ biến thêm ở nhiều nước trên thế giới. Bởi ngôn ngữ là nền tảng quan trọng của văn hóa, tiếp nhận ngôn ngữ là con đường nhanh nhất, ngắn nhất để tiếp cận và tiếp nhận nền văn hóa của một dân tộc hay một quốc gia, tạo điều kiện thuận lợi cho quan hệ ngoại giao, đầu tư, kinh doanh…

Ngoài Hàn Quốc và Australia, từ lâu tiếng Việt đã được sử dụng và ngày càng phổ biến ở nhiều nước, nhất là tại những nước có cộng đồng đông đảo người Việt sinh sống, học tập, làm việc như Lào, Campuchia, Thái Lan, Pháp, Nga, Ukraine, Trung Quốc, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Ba Lan, Czech… Nhờ đó giúp người Việt các thế hệ sau sinh ra ở nước ngoài nói được tiếng Việt, giữ được nguồn gốc văn hóa tổ tiên. Đồng thời, bà con Việt kiều qua ngôn ngữ mẹ đẻ cũng đã làm cầu nối bang giao, góp phần giúp Việt Nam năng động hội nhập mạnh mẽ, sâu rộng hơn với thế giới về mọi mặt.

Tuy nhiên, làm sao dạy và học tiếng Việt như một ngoại ngữ cho hiệu quả, điều này không chỉ là nỗ lực của những người liên quan ở các nước có nhu cầu sử dụng tiếng Việt, mà còn cần có sự quan tâm hỗ trợ từ các cơ quan chức năng và các chuyên gia ngôn ngữ của Việt Nam. Nỗi trăn trở ấy cũng đã được các đại diện kiều bào nêu lên với GS-TS Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, tại cuộc gặp mặt giao lưu mới đây. Các kiều bào mong Nhà nước ta tạo điều kiện cho việc biên soạn giáo trình, tổ chức các lớp đào tạo tập huấn cho giáo viên, kết nối tiếp nhận các đoàn học sinh, sinh viên học tiếng Việt về nước giao lưu học hỏi…

Đừng làm hỏng vẻ đẹp tinh tế của tiếng Việt

Tiếng Việt là một ngôn ngữ vốn bị kêu ca là khó học. Ngay cả nhiều học sinh, sinh viên trong nước cũng yếu kém tiếng Việt, mà nguyên nhân chủ yếu là do quan điểm và phương pháp giảng dạy lạc hậu, xa rời bản chất của tiếng Việt. Điều này từ lâu nhà ngôn ngữ học hàng đầu thế giới Cao Xuân Hạo đã cảnh báo và ông cũng đã dày công nghiên cứu, đưa ra quan điểm, phương pháp mới gần gũi với tiếng Việt, người Việt, văn hóa Việt được giới ngôn ngữ đánh giá cao nhưng không phải ai cũng tiếp nhận. Trong một lần trò chuyện với chúng tôi cách đây nhiều năm, thầy Cao Xuân Hạo tâm sự rằng ông thực sự đau lòng khi thấy sinh viên ngày càng yếu kém tiếng mẹ đẻ. Trong nhà trường người ta đang dạy ngữ pháp tiếng Pháp với ví dụ Việt, chứ không phải tiếng Việt. Nếu cứ dạy như thế thì chỉ làm thầy và trò ngày càng ghét tiếng Việt. Tiếng Việt tinh tế lắm, đừng làm hỏng nó. Những người có trách nhiệm cao về quản lý giáo dục cũng thấy rõ vấn đề đó nhưng thay đổi thì lại sợ bị xáo trộn.

Hàng chục năm qua, mặc dù Bộ Giáo dục - Đào tạo tiến hành nhiều đổi mới về phương pháp dạy và học ngữ pháp tiếng Việt, nhưng theo các chuyên gia ngôn ngữ thì vẫn chưa toàn diện để trả lại đúng vẻ đẹp tinh tế của nó. Ở chừng mực nào đó, ngữ pháp tiếng Việt vẫn còn “đáng sợ hơn bão táp” như bậc thầy Cao Xuân Hạo từng nói, gây cho người học nhiều khó khăn, mà cụ thể là còn không ít học sinh, sinh viên vẫn kém tiếng mẹ đẻ, gây nên việc diễn đạt sai lệch, làm hỏng tiếng Việt như chúng ta đang chứng kiến hàng ngày.

Theo ông Đặng Thế Hùng, Phó chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, trước đây Bộ Giáo dục - Đào tạo đã từng có đề án 281 dạy tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài, xây dựng được hai bộ sách là “Tiếng Việt vui” và “Quê Việt” dành cho cộng đồng Việt kiều. Tuy nhiên, để đẩy mạnh việc đưa tiếng Việt ra thế giới, mà trước mắt là tại các nước xem tiếng Việt là ngoại ngữ chính thức như Hàn Quốc và Australia, điều tiên quyết vẫn là phương pháp đúng đắn dạy và học tiếng Việt từ trong nước, kết hợp với nghiên cứu đặc điểm bản sắc văn hóa của từng nước có nhu cầu, nhằm đưa ra đề án giáo khoa tối ưu nhất.

Một nhà văn vui mừng nói với tôi rằng, tiếng Việt được chọn làm ngoại ngữ cũng là cơ hội để đưa văn học ra nước ngoài. Điều ấy hoàn toàn đúng. Cơ hội ấy không chỉ đối với văn học mà là toàn bộ lịch sử đời sống văn hóa tinh thần lẫn vật chất, để bạn bè hiểu sâu rộng hơn dân tộc, đất nước Việt Nam. Vấn đề là chúng ta nắm bắt và thực thi cơ hội ấy ra sao cho hiệu quả.

Phan Hoàng; Chủ nhật, 17/01/2016, 09:18 (GMT+7)